Το έθιμο “Καβούκι” ή αλλιώς “Μπουλούκι” στο Ζάρκο Τρικάλων… αναβιώνει ένα αρχαίο έθιμο,πρόκειται για ένα είδος καρναβαλιού που κλείνει το εορταστικό δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων.
Το έθιμο “Καβούκι” ή αλλιώς “Μπουλούκι” στο Ζάρκο Τρικάλων Στις 5 και 6 Ιανουαρίου, ανήμερα της χριστιανικής γιορτής των Θεοφανίων στο Ζάρκο Τρικάλων.
Πρόκειται για ένα είδος καρναβαλιού που κλείνει το εορταστικό δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων. Οι απαρχές του χάνονται στα βάθη του χρόνου, ωστόσο φέρεται να είναι κατάλοιπο τελετών διονυσιακής λατρείας.
Αξίζει να σημειωθεί πως στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, το έθιμο δέχθηκε τις επιρροές του πόθου των Ζαρκινών για την ελευθερία τους από τον Τούρκο κατακτητή και μεταλλάχθηκε αρκετά.
Το «Καβούκι» συμβολίζει την Οθωμανική Αυτοκρατορία και έχει το σχήμα μιναρέ τζαμιού.
Ο Καβουκάς συμβολίζει τον λαό, ο οποίος έχει στον τράχηλο του το βάρος του ζυγού του τυράννου.
Το πρωί των “Φώτων” λοιπόν
Ζαρκινοί και επισκέπτες, μετά το πέρας της θρησκευτικής λειτουργίας συγκεντρώνονται στην πλατεία του χωριού προκειμένου να παρακολουθήσουν τον λεγόμενο “χορό” του καβουκιού. Αφού λάβει τέλος ο χορός, οι διοργανωτές επισκέπτονται σπίτια και επιχειρήσεις του χωριού προκειμένου να ευχηθούν χρόνια πολλά και να “κεραστούν” από τους Ζαρκινούς. Είναι ο τρόπος με τον οποίο καλύπτονται όλα τα έξοδα της συγκεκριμένης εκδήλωσης!
Με τη δύση του ηλίου(δύση και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας) της ίδιας ημέρας, τα κλαρίνα δίνουν το σύνθημα της εορτής, ο Διάβολος(που ακόμα και αυτός συμμάχησε με την αδικία που διαπράχθηκε επί αιώνες εις βάρος των κατακτημένων Ζαρκινών) βάζει φωτιά με μια μεγάλη σκούπα(φουκαλιά) την κορυφή του Καβουκιού. Όσο το Καβούκι (μιναρές-κατακτητής) καίγεται, τόσο ξαλαφρώνει το κεφάλι/τράχηλος του Καβουκά/λαού. Όταν το φλεγόμενο Καβούκι πλησιάζει να καεί ολόκληρο και η φλόγα πλησιάζει στο κεφάλι του Καβουκά, εκείνος το πετάει κάτω, αποτινάσσοντας τον «ζυγό». Γύρω του όλοι χορεύουν κυκλικά σε κατάσταση έκστασης ,χτυπώντας το με μανία και μίσος με τις γκλίτσες τους, έως ότου το διαλύσουν και σβήσουν τα αποκαΐδια.
Στο «Καβούκι» πρωταγωνιστές είναι κατά παράδοση οι νέοι άνδρες 17 έως 19 ετών, που ετοιμάζονται για τη στρατιωτική τους θητεία, χωρίς ωστόσο αυτό να αποκλείει και τη συμμετοχή νεαρότερων εφήβων. Όλοι μαζί σχηματίζουν ένα μπλούκι(μπουλούκι), ένα θίασο, δηλαδή, μασκαράδων, που αποτελείται από τσολιάδες ή αλλιώς «Γαμπρούς», τις «Νύφες», τους «Αράπηδες», τις «Καμήλες», τον «Γιατρό», τον «Διάβολο» και τον «Καβουκά».
– Το Μπλούλουκι
– Ο Καβουκάς (αυτός που σηκώνει στο κεφάλι το Καβούκι). Το «Καβούκι» είναι μια κατασκευή από καλάμια σε κυλινδρικό σχήμα, μήκους 3-5 μέτρων καλυμμένα με πυκνά πολύχρωμα χαρτιά.
– Ο “ΓΙΑΤΡΟΣ”, ο οποίος συμβολίζει την υγεία του μπουλουκιού/κατοίκων. Είναι υπεύθυνος για τα οικονομικά του εθίμου όπως η πληρωμή της παραδοσιακής ορχήστρας και όλων των εξόδων του εθίμου.
– Ο “ΔΙΑΒΟΛΟΣ” ή “ΠΑΝΑΣ”, είναι ο θεός Πάνας, πορφυροβαμμένος, ο οποίος φορεί κέρατα τράγου. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας μετονομάστηκε σε Διάβολο. Ο ρόλος του είναι να βάλει τη φωτιά στο Καβούκι που φέρει ο Καβουκάς, χορεύοντας εκστασιασμένα.
– Τα ΖΕΥΓΑΡΙΑ (6 έως 10) των νέων που συμμετέχουν στο έθιμο είναι όλοι άντρες. (Στο αρχαίο δράμα και τους γυναικείους ρόλους υποδύονταν άνδρες). Είναι ντυμένοι σύμφωνα με την παράδοση, τσολιάδες και ονομάζονται «Γαμπροί».Οι άνδρες που είναι ντυμένοι γυναίκες φορούν ρούχα της εποχής μας. Ονομάζονται «Νύφες» και αποτελούν τη «γέφυρα» του χθες με το σήμερα.
– Οι “ΑΡΑΠΑΔΕΣ”, βαμμένοι με μαύρο βερνίκι στο πρόσωπο και στο σώμα, φορούν μαύρα ρούχα, έχουν “ΚΑΜΗΛΕΣ”(κατασκευή από ξύλα και λινάτσες) και αντιπροσωπεύουν τον στρατό των Αγαρηνών κατακτητών.
Το έθιμο “Καβούκι” ή αλλιώς “Μπουλούκι” στο Ζάρκο Τρικάλων
