Τα ποτάμια των Τρικάλων
Η περιοχή του Δήμου Τρικκαίων ανήκει στην υδρολογική λεκάνη του Πηνειού με κύριο υδάτινο αγωγό τον Πηνειό ποταμό.
Τα ποτάμια των Τρικάλων: Υπάρχουν όμως επιφανειακά υδάτινα συστήματα, στο σύνολο της έκτασης του δήμου που αφορούν και άλλους ποταμούς.
Τα ποτάμια των Τρικάλων: Ο Ληθαίος, ο Παραληθαίος, ο Αγιαμονιώτης και ο Κουμέρκης. Οι χρήσιμοι για τις ανάγκες των κατοίκων και όχι μόνο, μικροί ποταμοί του δήμου Τρικκαίων.
Ο Ληθαίος ποταμός
Ο Ληθαίος ποταμός, αυτό το γραφικό ποτάμι, που περνά μέσα από την πόλη, έχει μια πολύ μεγάλη ιστορία που ξεκινάει από την αρχαία εποχή.
Ήταν γιος της Λήθης. Όταν οι νεκροί τον περνούσαν, λησμονούσαν τον Επάνω Κόσμο.
Στις όχθες του, κατά τον Στράβωνα, γεννήθηκε ο Ασκληπιός, ο αρχαίος θεός της Ιατρικής Επιστήμης.
Γεωγραφικά ο Ληθαίος είναι παραπόταμος του Πηνειού που πηγάζει από τα Χάσια και διασχίζει μεγάλο μέρος του Θεσσαλικού κάμπου.
Χωρίζει τα Τρίκαλα στα δύο και χύνεται στον Πηνειό λίγο έξω από την πόλη. Πρόκειται για τον κυριότερο από τους τέσσερις ποταμούς της πόλης.
Στην παλιά εποχή η παρόχθια περιοχή του Ληθαίου, μέσα στην πόλη, ήτανε γεμάτη από μεγάλα δέντρα, πλατάνια και ιτιές και μικρά καφενεδάκια.
Ανάμεσα στα δέντρα περνούσαν μικρά ποταμάκια ή ρυάκια και όλη η τοποθεσία ήτανε πολύ γραφική. Στις άκρες του ήτανε βαλτονέρια, κι’ εκεί αφθονούσαν τα βούρλα και οι καλαμιές.
Την εποχή της Τουρκοκρατίας, σύμφωνα με μια γραπτή μαρτυρία, στην δεξιά όχθη του Ληθαίου, απέναντι από την εκκλησία του Αγίου Στεφάνου, υπήρχε ένα μεγάλο άλσος και δίπλα σ’ αυτό το τούρκικο νεκροταφείο.
Υπήρχαν πολλά πολύτοξα πέτρινα γεφύρια και μερικά ξύλινα. Τα πιο μεγάλα πέτρινα γεφύρια ήτανε της «Βουβής» στον Άγιο Στέφανο, της «Γούρνας» και στη θέση «Μαρούγγενα».
Μετά την απελευθέρωση (1883—84) δημιουργήθηκε στις όχθες του Ληθαίου η αγορά της τότε πόλεως με παράγκες, στις οποίες λειτουργούσαν τα σφαγεία, τα κρεοπωλεία και τα λαχανοπωλεία.
Στις όχθες του Ληθαίου κατά την τουρκοκρατία υπήρχαν πολλά καφενεδάκια.
Σχετικά ο Λεων. Μπατόλας έγραψε: «Τον αθάνατο Ληθαίο μας σκίαζαν πανύψηλα πλατάνια, λεύκες και ιτιές. Και στα μυθικά μεν χρόνια είχαν τους λουτρώνες των οι καλλιπάρεχες κόρες του θεού Ασκληπιού, ενώ στα χρόνια της σκλαβιάς οι αγάδες και οι μπέηδες καθισμένοι οκλαδόν ρουφούσαν ξένοιαστοι τους μεθυστικούς ναργιλέδες των κι’ έπιναν το δροσερό νεράκι από τις πηγές που ανέβλυζαν από τις όχθες του…».
Τα καφενεδάκια του Ληθαίου ήτανε ξύλινες παράγκες, που οι ιδιοκτήτες τους βγάζανε έξω σ’ αυτά, τους καλοκαιρινούς μήνες, κάτω από τα πυκνόφυλλα πλατάνια ψάθινες καρέκλες στις όποιες ξεκουράζονταν και δροσίζονταν οι παλιοί Τρικαλινοί.
Για την παλιά θέση του Ληθαίου που λέγονταν Τρικαλινός, υπάρχουν δύο εκδοχές.
Η μία, ότι η κοίτη του ευρίσκονταν προς τα αριστερά, προς το μέρος του Αγίου Στεφάνου και η άλλη, ότι ο Ληθαίος περνούσε από την συνοικία Τρικκαίογλου, στη θέση «κρυμμένη βρύση» και έφθανε μέχρι τη «Βουβή» από εκεί δε ακολουθούσε την σημερινή του κοίτη.
Μια άλλη εκδοχή είναι ότι ο Ληθαίος «έκοβε» προς τα «Μνήματα» (συνοικία Βουλγάρικα). Έτσι τουλάχιστον εξηγείται η άφθονη άμμος που υπάρχει σ’ αυτή την συνοικία.
Καταστροφικές πλημμύρες από τον Ληθαίο..
Επί Τουρκοκρατίας μέχρι και τα νεώτερα χρόνια, ξεχείλιζε και τα νερά του ορμητικά μ’ ένα απαίσιο μουγκρητό πλημμύριζαν την γύρω περιοχή και δεν άφηναν τίποτα όρθιο στο πέρασμά τους, προκαλώντας έτσι πάρα πολλές καταστροφές.
Τέτοιες καταστροφικές πλημμύρες από τον Ληθαίο, τα Τρίκαλα γνώριζαν τότε πολύ συχνά. Οι πιο σημαντικές:
Στις 15 και 16 Οκτωβρίου του 1883 τα νερά του Ληθαίου παρέσυραν γέφυρες και παραποτάμια, καφενεία με τα έπιπλά τους και μπήκαν στα γύρω μαγαζιά.
Στις 23 Μαΐου του 1885 τα νερά του Ληθαίου υψώθηκαν πολύ επικίνδυνα. Πέρασαν τα 4 μέτρα πάνω από την συνηθισμένη στάθμη τους και προξένησαν τεράστιες ζημίες.
Τέλη Οκτωβρίου του ίδιου χρόνου, νέα πλημμύρα παρέσυρε πάλι ξύλινες γέφυρες και καφενεία.
Αρχές Ιανουαρίου του 1886 άλλη καταστροφή σε γέφυρες, σπίτια και μαγαζιά και τέλη Απριλίου του ίδιου χρόνου καινούργιες ζημίες από πλημμύρα.
Ας σημειωθεί πως όταν οι ξύλινες γέφυρες του Ληθαίου καταστρέφονταν η κυκλοφορία γινότανε με την πέτρινη γέφυρα της Μαρούγγενας και του Τρικκαίογλου.
Η πιο εφιαλτική και τραγική πλημμύρα…
Όλες όμως αυτές οι πλημμύρες οφείλονταν σε ένα φράγμα στο Καραμανλή, που η κατεδάφισή του αργότερα από τον Δήμαρχο Γ. Κανούτα έδωσε τέλος στις τόσο συχνές πλημμύρες και καταστροφές και τα Τρίκαλα ησύχασαν για αρκετά χρόνια και συγκεκριμένα μέχρι το 1907, οπότε συνέβη η πιο εφιαλτική και τραγική πλημμύρα, η γνωστή μεγάλη πλημμύρα της 5ης Ιουνίου 1907 που έμεινε ιστορική και ποτέ δεν ξεχάστηκε.
Ή μεγάλη πλημμύρα του 1907 υπήρξε πολύ καταστρεπτική με πολλά θύματα και ζημιές.
Συνολικά 100 άτομα πνίγηκαν σ’ αυτή και πάνω από 1200 σπίτια και μαγαζιά καταστράφηκαν.
Τα Τρίκαλα παρουσίαζαν, όταν αποσύρθηκαν τα νερά του Ληθαίου, μια εικόνα βιβλικής καταστροφής.
Ήταν όμως εκείνη η πλημμύρα και ευεργετική στην διαμόρφωση του ωραίου σήμερα σχεδίου των Τρικάλων.
Με τα έργα διαρρυθμίσεως της κοίτης του Ληθαίου που έγιναν μεταπολεμικά, το ποτάμι αυτό ησύχασε.
Τώρα τα νερά του κυλάνε ήσυχα, χωρίς πια να υπάρχει φόβος για πλημμύρα.
Το μισό νερό του στην Θεόπετρα (τέσσερις ώρες μακριά από την πόλη) το κατηύθυναν προς τον Πηνειό, όπου και χύνεται.
O Αγιαμονιώτης ποταμός
Πρόκειται για επιφανειακό ρέμα, που διασχίζει αξιόλογο τμήμα του δυτικού πεδινού χώρου του Δήμου Τρικκαίων, με ροή από βορειοδυτικά προς νοτιοανατολικά.
Πηγάζει από το Μεγάλο Κεφαλόβρυσο και Αγίους Αποστόλους και διέρχεται από Κηπάκι, Πύργο, Πυργετό, Αγία Μονή, Καρυές και στο Φλαμούλι ενώνεται με τον Κουμέρκη, για να χυθούν ύστερα από λίγο στον Πηνειό.
Στο βορειοδυτικό τμήμα των παρυφών της πόλης διακλαδώνεται σε πολλά επιμέρους ρεύματα, με πλούσια υδρόφιλη βλάστηση, με αποτέλεσμα να δημιουργεί ένα αξιόλογο, από οικολογική και αισθητική άποψη, ημιαστικό-αγροτικό τοπίο.
Ο Κουμέρκης ποταμός
Πρόκειται για επιφανειακό ρέμα, που διασχίζει δυτικά αξιόλογο τμήμα του πεδινού χώρου του δήμου Τρικκαίων, με ροή από βορειοδυτικά προς νοτιοανατολικά.
Ο Κουμέρκης ποταμός, συναντά τον Αγιαμονιώτη ποταμό κοντά στο ίχνος της περιφερειακής οδού των Τρικάλων και στη συνέχεια ως ένα ρεύμα συναντούν τον Πηνειό ποταμό.
Δεν παρουσιάζει αξιόλογα οικολογικά χαρακτηριστικά και έχει δεχτεί αρκετές ανθρώπινες παρεμβάσεις.
Ο Παραληθαίος ποταμός
Είναι ο τέταρτος ποταμός της περιοχής. Πηγάζει στα βόρεια με τέσσερα παρακλάδια: δύο από το χωριό Ρίζωμα και τέσσερα από το χωριό Πλάτανος.
Στη διαδρομή εμπλουτίζεται από τα νερά του λόφου δυτικά των Αγίων Θεοδώρων και της Βασιλικής, καθώς και από τα νερά του βραχίονα των Χασίων (ανατολικά) στο ύψος του χωριού Αρδάνι.
Διέρχεται στα ριζά του λόφου της Χαϊδεμένης και σμίγει με τον Ληθαίο στην τοποθεσία «Βρύσες» νότια της Χαϊδεμένης.
ΕΡΕΥΝΑ – ΚΕΙΜΕΝΑ: Σ.Α. Μπακοβασίλης
